Boeren Peel en Veluwe het eerst aan de beurt in ‘startpakket’ stikstof

Het kabinet is het eens geworden over de eerste stappen om de stikstofcrisis aan te pakken. Er wordt 2,2 miljard euro uitgetrokken om onder meer boeren minder koeien te laten houden of vrijwillig met hun bedrijf te laten stoppen.

De stikstofreductie start in de natuurgebieden De Veluwe en De Peel, omdat daar “de nood het hoogst is”. Waar nu koeien en boerderijen staan, moet een groene strook van zo’n 250 meter komen. Het vertrek van de melkveehouderij daar is vrijwillig, benadrukt landbouwminister Wiersma in een toelichting op haar plan ‘Startpakket Nederland van het slot’.

Premier Schoof onderschrijft het uitgangspunt van zijn landbouwminister, maar zegt op vragen in het wekelijkse Gesprek met de minister-president dat hij een vorm van drang niet uitsluit. “Het kunnen geldelijke sancties zijn of het kan zijn dat de vergunningen worden ingetrokken”, aldus de premier. Hij benadrukt dat dit nog uitgewerkt moet worden, samen met de provincies.

Verder wil het kabinet een ander vergunningstelsel en de ondergrens van de uitstoot van stikstof verhogen, bekend onder de invoering van de rekenkundige ondergrens. De hoeveelheid stikstof die boeren over tien jaar mogen uitstoten moet worden verlaagd met 42 tot 46 procent. Voor de industrie, de bouw en de mobiliteit wordt dat 50 procent emissiereductie.

Woensdag lekte al een aantal onderdelen van het plan uit en daar kwam snel kritiek op, onder meer van de provincies. En natuurorganisaties kondigden al rechtszaken aan.

Uit de definitieve versie blijkt dat een aantal maatregelen alsnog is aangepast. In tegenstelling tot eerdere berichten komt er geen maximumsnelheid van 80 kilometer per uur rondom natuurgebieden, zoals De Peel en De Veluwe.

Nu mag er tussen de 100 en 120 kilometer per uur worden gereden. “Er komen geen borden langs de snelwegen daar”, stelt minister Madlener van Infrastructuur. Er komen wel “gebiedsgerichte trajectcontroles rondom Natura 2000-gebieden”, maar het is onduidelijk wat daarmee wordt bedoeld.

Het was lang onzeker of het kabinet-Schoof het vandaag eens zou worden over maatregelen om het stikstofprobleem op te lossen. In januari werd onder leiding van de premier een speciale ministeriële commissie opgericht om een “doorbraak te forceren” in het al zes jaar slepende stikstofdossier.

Het probleem is urgent omdat boeren, bedrijven en bouwmaatschappijen nauwelijks meer vergunningen kunnen krijgen om hun bedrijf uit te breiden, om woningen te bouwen of om wegen aan te leggen. Daarbij wordt namelijk stikstof uitgestoten en daarvan is er al te veel in de lucht. Stikstof heeft schadelijke gevolgen voor de natuur en in allerlei wetten is vastgelegd dat een land zijn natuur moet beschermen.

Het terugbrengen van de stikstof is een zeer complex politiek probleem, omdat effectieve maatregelen ingrijpend zijn en al snel slecht vallen bij de achterban van een politieke partij. Vooral de veestapel stoot veel stikstof uit, maar verplichte uitkoop van boeren is voor BBB bijvoorbeeld niet acceptabel. De PVV vindt weer dat Nederland zich te veel houdt aan strenge Europese wetgeving.

Verder kosten stikstofmaatregelen – zoals het verplaatsen van boerderijen of het uitkopen van veehouders – miljarden euro’s en het ministerie van Financiën wil dit geld niet zomaar uitgeven als niet duidelijk is dat dergelijke dure plannen ook effect hebben.

De afgelopen maanden is er door twaalf betrokken ministers, zoals ook de minister van Volkshuisvesting (Keijzer), Infrastructuur (Madlener) en Economische Zaken (Beljaars) gepraat over mogelijkheden. Eerst was het de bedoeling om in maart al klaar te zijn, maar het vinden van plannen die door alle ministers werden gedragen bleek lastig te zijn. Een paar weken geleden vroeg Wiersma tussen de 4 en 7 miljard euro voor de verplaatsing van boerenbedrijven bij stikstofgevoelige natuurgebieden.

Minister Wiersma zegt dat met de vandaag gepresenteerde plannen weer vergunningen afgegeven kunnen worden. “Voor mij staan realistische, haalbare en houdbare plannen daarbij voorop”, aldus de minister. Het is wel duidelijk dat er nog meer moet gebeuren. “Het is goed dat we van start kunnen met de eerste maatregelen en dat er een basis ligt om op voort te bouwen.”