Kamer aan zet na beleidsarme Prinsjesdag, debat wordt aftrap campagne

• Guus Dietvorst

  redacteur Politiek

De rituelen waren hetzelfde: de rijtoer met koetsen, de koning die de Troonrede voorleest, de balkonscène, de minister in jacquet die een koffertje komt brengen naar de Tweede Kamer. Maar anders dan normaal zaten in dat koffertje, en in die Troonrede, nauwelijks ideeën voor de toekomst. Die worden gelaten aan de politici die er na de verkiezingen over gaan.

De terughoudendheid is niet verwonderlijk. Het kabinet is nogal demissionair, gesteund door nog slechts de 32 Kamerzetels van BBB en VVD. En over zes weken zijn de Tweede Kamerverkiezingen al. Wat minister Heinen van Financiën vandaag presenteerde was een sluitende begroting – want die heeft het land wel nodig – en dat was het. “Onze uitgangspositie is goed”, gaf Heinen nog mee. “De economie groeit, de koopkracht stijgt, de staatsschuld is laag.”

De Troonrede, waarin het nieuwe beleid altijd wordt aangekondigd, was kort (een derde minder woorden dan vorig jaar). Maar het kabinet had via koning Willem-Alexander wel één duidelijke boodschap: reik elkaar nou de hand. Dat geldt voor burgers die tegenover elkaar staan, maar ook voor de politiek. “Om tot oplossingen te komen voor problemen die leven in de samenleving.”

De tijd die dit kabinet-Schoof nog rest, moet de Kamer daarbij helpen, was de dringende oproep aan het begin van de Troonrede. “De polsstok van het regeringsbeleid reikt niet verder dan u toestaat”, zei Willem-Alexander namens de demissionair premier tegen de Eerste en Tweede Kamerleden in de zaal. Maar echt grote sprongen gaat de ploeg van Schoof de komende tijd niet meer maken.

Wie de grote problemen wel gaat aanpakken, en vooral hoe dan, daar gaan de partijen het morgen en overmorgen over hebben in de Algemene Politieke Beschouwingen (APB). Doorgaans worden in dat tweedaagse debat dat volgt op Prinsjesdag de kabinetsplannen de hemel in geprezen/met de grond gelijk gemaakt. Dat zal dit keer anders zijn.

Twee jaar geleden waren de omstandigheden vergelijkbaar met nu: er was een demissionair kabinet (Rutte IV) en er zaten verkiezingen aan te komen. Toen deed de oppositie in de Tweede Kamer in de APB een serieuze poging de begroting flink te verbouwen. Dat bleek vervolgens overigens toch wat ingewikkelder te liggen, want plannen van de oppositie bleken te moeilijk of te duur.

Dit keer sturen partijen niet echt aan op zo’n verbouwing van de begroting, kleine plussen en minnen daargelaten. Voor zo’n verbouwing moet je samen optrekkken, maar daarvoor zijn de verhoudingen tussen de partijen nu niet goed genoeg. Te horen is dat ze elkaar niet veel hebben opgezocht in aanloop naar Prinsjesdag.

Verschil met twee jaar geleden is ook dat de verkiezingen een stukje dichter op de APB liggen. Daarmee wordt het woensdag en donderdag vooral een verkiezingsdebat. “Het is de aftrap van de campagne”, klinkt het.

Het debat zal een interessant inkijkje bieden in de aanstaande verkiezingscampagne. Wie zoekt wie op om mee te debatteren? Welke thema’s worden aangesneden door welke partijen? En welke problemen komen helemaal niet aan bod? Is migratie nog een groot thema? Welke partij eist het (voor de kiezers belangrijke) onderwerp wonen op?

Ook zal snel zichtbaar worden of er, de koning indachtig, al handreikingen worden gedaan. Het zou de gemiddelde kiezer verbazen, maar sommige partijen hebben daar wel oren naar. “Laten we kijken wat we nu al kunnen regelen en niet wachten op een kabinetsformatie”, zei bijvoorbeeld D66-voorman Jetten. VVD-leider Yesilgöz zei vooral te hopen dat de Haagse politiek de komende dagen laat zien dat Nederland te besturen is.

Maar er zijn ook partijen die er vooral een stevig debat van willen maken om verschillen duidelijk te maken. “Het moet wel ergens over gaan”, zei Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren bijvoorbeeld. PVV-leider Wilders was ook niet enthousiast over het tegengaan van polarisatie. “Het politieke midden van compromissen zorgt dat er niks verandert in Nederland”, stelde hij.

Mogelijk zet Wilders daarmee morgen de toon in het debat, want hij komt als leider van de grootste oppositiepartij als eerste aan het woord. De beschouwingen beginnen om 10.15 uur en staan morgen tot laat in de avond op de agenda.